نقش مهم ژنتیک در بروز اختلال شنوایی

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، احمدرضا ناظری به مناسبت روز جهانی ناشنوایان گفت:‌ با حس شنوایی قادر به برقراری ارتباط اجتماعی هستیم و فقدان آن به درجات مختلف منجر به بروز تاثیرات متنوعی در زندگی خواهد شد، نه تنها ناشنوایان بلکه تمام افراد مبتلا به اختلالات شنوایی و تعادل مخاطبان علوم شنوایی شناسی و سرویس ‌های توانبخشی هستند، به طور کلی کم شنوایی از لحاظ کیفی در سه گروه کاهش شنوایی انتقالی، آمیخته و حسی عصبی تعریف می‌شود.

وی در خصوص نوعی از اختلال شنوایی که به عنوان کم شنوایی انتقالی شناخته می شود اظهار کرد: در این نوع از اختلال، پرده گوش، گوش میانی، زنجیره استخوانی و مکانیسم انتقال گوش میانی دچار مشکل می شود، به بیان دیگر در بررسی‌های بالینی آسیب در راه هوایی قابل مشاهده بوده و راه استخوانی آنچنان دچار آسیب نشده است.

متخصص شنوایی‌سنجی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی این نوع از کاهش شنوایی را قابل درمان دارویی و جراحی اعلام کرد و گفت: در کودکان و نوزادان شایع ترین علت مراجعه به پزشک مشکل گوش است که به دنبال عفونت گوش میانی یا اوتیت مدیا «Otitis Media» رخ می‌دهد و اغلب به اختلال شنوایی انتقالی منجر می شود، در بزرگسالان نیز بیماری اتواسکلروز که یک بیماری پیشرونده در استخوانچه رکابی است، کاهش شنوایی انتقالی ایجاد می‌کند و به طور کلی متخصصان گوش و حلق و بینی طیف وسیعی از اختلالات شنوایی انتقالی را می توانند در فرآیند درمانی/جراحی مورد درمان قرار دهند.

ناظری ادامه داد: گروه دوم اختلالات از نظر ماهیت آمیخته عنوان می شود. در این نوع از افت شنوایی با درگیری گوش میانی و تا حدی گوش داخلی و عصب شنوایی روبه‌رو هستیم. در این گروه در برخی موارد ممکن است پیگیری درمانی و جراحی موثر واقع شود و در مواردی هم قابل پیگیری نباشد.

وی گروه سوم را کاهش شنوایی های حسی- عصبی «Sensorineural Hearing Loss» خواند و تصریح کرد: در این گروه از کم شنوایان، ارگان حس یعنی حلزون و یا سیستم عصبی یا انتقالی عصبی شنوایی دچار مشکل می شود، نشانه‌های کاهش شنوایی های حسی- عصبی از بدو تولد یا حتی گاهی قبل از تولد ممکن است نمایان شود و تا پایان عمر تداوم پیدا کند، این بیماری گاهی پیشرونده و گاهی ثابت بوده و حتی در برخی موارد با آسیب های دیگری نیز همراه است.

ناظری گفت: عوامل اکتسابی از جمله ابتلا به بسیاری از بیماری‌های ویروسی و عفونی می‌تواند منجر به بروز این دسته از اختلالات شود، برای مثال می‌توان از اوریون نام برد که یک بیماری ویروسی در دوران کودکی است و کاهش شنوایی حسی عصبی یکطرفه می‌تواند یکی از عوارض آن باشد، ابتلا به مننژیت در دوران نوزادی و کودکی نیز عوارض شنوایی ناگواری به بار می آورد، افزایش بیلیروبین خون نوزاد در روزهای نخست زندگی یکی از علل عمده ابتلا به کاهش شنوایی حسی عصبی است از این‌رو لازم است والدین در روزهای نخست پس از تولد نوزاد به این قبیل رویداد ها توجه ویژه داشته باشند.

وی تصریح کرد: افت شنوایی حسی عصبی در طول زندگی هر فرد نیز ممکن است رخ دهد که کاهش شنوایی های دیررس نام دارد. برخی افراد ممکن است تا سنین نوجوانی و جوانی با اختلال شنوایی مواجه نشوند، اما در با تغییر عملکرد یک ژن، مشکل آغاز شود و گاهی ممکن است پیشرونده هم باشد، به طور کلی اختلالات شنوایی حسی عصبی ناشی از هر عاملی، اغلب قابل درمان طبی یا جراحی نیستند و لازم است در دوره نوزادی و کودکی به سرعت تشخیص داده شوند، از این رو است که ضرورت مداخله به موقع متخصصین شنوایی شناسی مطرح می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه زبان مهمترین عنصر ارتباطی تمام انسان هاست گفت: اگر آموزش زبان به خصوص زبان گفتاری به خوبی صورت نگیرد فرد با چالش‌های متعدد روبه رو خواهد شد، توانایی سخن گفتن نیازی به آموزش آکادمیک ندارد و تنها محرک آن شنیدن است. یک نوزاد کافی است در معرض گفتار باشد و بشنود تا زبان را بیاموزد.

وی افزود: در قالب برنامه جامع غربالگری شنوایی نوزادان اگر احتمال وجود آسیب شنوایی تشخیص داده شود پس از ارزیابی های فیزیولوژیک و الکتروفیزیولوژیک و بررسی‌های دقیق تر از ماهیت اختلال در صورت وجود برای پیگیری‌های درمانی یا توانبخشی ارجاع داده می شود.

متخصص شنوایی‌سنجی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نخستین گام در صورت تشخیص اختلال شنوایی حسی عصبی یا حتی انتقالی و آمیخته در کودکان و نوزادان که قابل درمان نباشند را تجویز ابزارهای کمک شنوایی اعلام کرد و گفت: این ابزارها شامل سمعک و ملحقات آن و کاشت حلزون است. انواع سمعک های پیشرفته و در دسترس تولید شده اند که نیاز افرادی که حتی آستانه شنوایی حدود ۸۰ تا ۹۰ دسی بل دارند و دچار کم شنوایی شدید هستند را مرتفع می کند.

وی با اشاره به اینکه حس شنوایی حسی است که قابل توانبخشی است افزود: درکنار استفاده از ابزار کمک شنوایی مفهوم دیگری تحت عنوان توانبخشی شنوایی مطرح می شود که همکاران شنوایی شناس در کنار گفتار درمانگرها و معلمین کم شنواها این فرایند را مدیریت می کنند، کودک از طریق سمعک یا پروتز کاشت حلزون صدا را می‌شنود و از طریق مشارکت در برنامه توانبخشی شنوایی قدرت درست سخن گفتن پیدا می‌کند.

متخصص شنوایی‌سنجی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح کرد: توانبخشی شنوایی در حوزه بزرگسالان هم مصداق دارد. گروه کثیری از مراجعین ما سالمندان هستند. امید به زندگی در کشور بالا رفته و سن افراد به سن سالمندی نزدیک می‌شود. بدین ترتیب نیازهای ارتباطی در آن‌ها پدیدار می‌شود و دچار کاهش شنوایی مربوط به سن یا همان پیر گوشی می‌شوند. این افراد کاندید توانبخشی شنوایی هستند.

ناظری ادامه داد: کاهش شنوایی هایی که در بازه های سنی بالا رخ می‌دهد به این دلیل است که سیستم حسی و عصبی دچار پیری شده و سلول‌های مویی گوش داخلی یا رشته‌های عصب شنوایی و نیز مراکز مغزی مربوط به پردازش شنوایی دچار کاهش عملکرد می‌شوند، حدود ۳۰ هزار سلول داخل فضای حلزون با وظیفه تبدیل انرژی و تعداد قابل توجهی فیبرهای عصبی مدیر اصلی شنوایی ما هستند، این سازوکار مثل بقیه اندام های بدن در دوران سالمندی دچار کاهش عملکرد می شوند و فرد مبتلا به پیرگوشی دچار انزوا و آسیب های شناختی می‌شود.

وی افزود: در جهان مدرن امروزی کاهش شنوایی ناشی از سن یا پیرگوشی به مسئله بسیار مهم تبدیل شده است. ظرفیت عظیمی در علم شنوایی شناسی ایران فراهم است تا به این مسئله که همراه با اسیب های شناختی و پردازشی نیز هست در دهه‌های بالای ۷۰ توجه شود، در این مسیر به فرد سالمندی که مراجعه می کند و در برقراری ارتباط دچار مشکل است، سمعک وابزار کمک شنوایی تجویز می‌شود، توانایی تقلیل یافته پردازش سیستم عصبی مرکزی نیز با برنامه‌های توانبخشی جبران می‌شود که نسبتا در علوم شنوایی دنیا فرایند نوینی است.

متخصص شنوایی‌سنجی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اظهار کرد: در بزرگسالان به درجات مختلف افرادی نیز هستند که دچار آسیب های شنوایی می‌شوند، چه اختلالاتی که منشاء ژنتیکی دارند و پیشرفت کرده‌اند و چه آسیب‌های اکتسابی که دلیل عمده آن زندگی در جوامع صنعتی و در معرض سر و صدا بودن است. این آسیب‌ها گاهی نیاز به مداخله دارد.

ناظری اضافه کرد: اگر امکان درمان طبی و جراحی وجود نداشته باشد این افراد کاندیدای فعالیت‌های توانبخشی شنوایی هستند. بنابراین با مجموعه ای از نقایص شنوایی، اختلالات شنوایی در یک بازه بزرگ سنی که از روز تولد آغاز می‌شود و با آخرین روز زندگی خاتمه پیدا می کند، مواجه هستیم که برای تمام این مراحل تدابیر و کمک ها و راه حل هایی قابل ارایه است.

وی افزود: واقعیت این است که برخی اختلالات به خصوص کاهش شنوایی‌های فیزیولوژیک مثل پیرگوشی را نمی‌توان پیشگیری کرد و فقط توصیه های عمومی طب نظیر اصلاح سبک تغذیه، پرهیز از مصرف دخانیات و دوری از سر صداهای زیاد بیان می شود.

متخصص شنوایی‌سنجی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص نقش تغذیه در پیشگیری از آسیب های محتمل شنوایی گفت: برخی از آسیب‌های سیستم شنوایی به پرهیزهای جدی غذایی نیاز دارند، مثل بیماری منییر که افراد را دچار حملات سرگیجه می‌کند و همزمان حالت کیپی و مقداری هم کاهش شنوایی در فرکانس‌های پایین به همراه دارد در این صورت از سوی متخصصان گوش و حلق و بینی گفته می‌شود از مصرف نمک و غذاهای محرک باید اجتناب شود.

وی یکی از عمده نیازهای این جامعه را نیاز به ابزار دانست و افزود: نخستین و مهمترین وسیله ای که باید با آن کم شنوایی را مدیریت کنیم، سمعک و دیگر ابزارهای شنوایی هستند که به واسطه مشکلات اقتصادی اکنون جامعه، در مقاطعی مشکلات در این حوزه قابل اعتنا و دسترسی به آنها دشوار می‌شود، امیدوارم در شرایطی قرار بگیریم که این ابزارها به وفور و به آسانی در اختیار شنوایی شناسان باشند تا بتوانند با بهره گیری از روش‌های نوین و پیشرفته تنظیم، راستی آزمایی و تایید عملکرد سمعک توان خواهان کم شنوا را از این موهبت خدادی بهره‌مند کنیم.

به گزارش ایرنا وی در پایان نیاز دیگر ناشنوایان را حقوقشان اعلام کرد و افزود: در بسیاری از کشورها حقوق ناشنوایان شناخته شده است و اجرا می‌شود اما در کشور ما تامین رفاه این افراد در حوزه آموزش و حمل و نقل با کاستی هایی روبه‌روست.