طبابت بدون پروانه جرم است

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، سال‌هاست که در ایران تقابل میان طب نوین «مبتنی بر علم پزشکی مدرن و دانشگاهی» و طب سنتی «که اغلب بر پایه آموزه‌های کهن، تجربه‌های فردی و گاهی باورهای عامه استوار است» به یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات حوزه سلامت تبدیل شده است.

در حالی‌که طب نوین تحت نظارت مستقیم وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی فعالیت می‌کند و پزشکان آن باید سال‌ها آموزش تخصصی ببینند و مجوز رسمی دریافت کنند، بسیاری از فعالان طب سنتی بدون داشتن مدرک پزشکی یا تاییدیه علمی وارد حوزه درمان می‌شوند. این گروه با عنوان‌هایی چون «درمانگر»، «حجامت‌کار»، «عطار»، یا «طبیب سنتی» فعالیت می‌کنند و برخی از آن‌ها حتی اقدام به درمان بیماری‌های پیچیده یا تجویز داروهای غیرمجاز می‌کنند.

محمد میرخانی معاون اجتماعی و امور پارلمانی سازمان نظام پزشکی در خصوص چالش اصلی متولیان حوزه سلامت با طب سنتی گفت: تعاریف واضحی در این باره وجود ندارد. اصولا اعتقاد داریم که به معنای واقعی طب سنتی و طب نوینی در کار نیست. به معنای عرفی شاید بتوان گفت طب سنتی، طب کهن، طب جدید و البته طب شیمیایی. اما در اصل طب یک چیز است و همواره در حال تکامل و پیشرفت، یعنی به نسبت گذشته خود حرکت رو به جلویی دارد. با این رویکرد هر چه که در گذشته بوده باید بازآزموده و اگر اشتباه و خطایی دارد کنار گذاشته شود. بیشترین معضل ما به خاطر فقدان قانون و قسمت دیگر آن فقدان بازوی اجرایی برای ضمانت قانون است که باعث این گرفتاری‌ها شده و عرضه نظارتی به معنای واقعی تهی است.

طبابت بدون پروانه جرم است

وی به یک فهرست ۵۲ نفره از فعالان غیرمجاز در حوزه طب سنتی هم اشاره کرد و افزود: در سال ۱۳۳۴ در ماده سوم یکی از قوانین مصوب به صراحت عنوان شده هر کسی بدون داشتن پروانه طبابت که مرجع صدور این پروانه وزارت بهداری سابق و وزارت بهداشت امروز است به انجام امور درمانی، پزشکی و داروسازی اقدام کند مشمول مجازات می‌شود. در آن زمان برای این اقدام هم مجازات مالی و هم مجازات حبس تعیین شد.

معاون اجتماعی و امور پارلمانی سازمان نظام پزشکی یادآور شد: پس از انقلاب در سال‌های ۱۳۷۸ و ۱۳۷۹ یک اصلاحیه بر این قانون با رویکرد حبس‌زدایی به تصویب می‌رسد. مطابق این اصلاحیه جزای نقدی بیشتر شد. البته با توجه به تورم امروزی جزای نقدی دیگر جنبه بازدارندگی ندارد. با این حال این قانون به وضوح به این مساله اشاره دارد که هر فردی که پرونده طبابت نداشته باشد و اقدام به درمان کند، در حال انجام کار خطایی است و مجازات خواهد شد. به این مساله در قانون اشاره شده که فراتر از آئین نامه است.

میرخانی در خصوص وجود آئین‌نامه در حوزه تعیین حدود فعالیت افراد شاغل در طب سنتی گفت: متولی مجوزها در کشور ما وزارت بهداشت است. این وزارتخانه طبق قانون به این مساله اشاره دارد افرادی اجازه فعالیت طبی دارند که مورد تایید باشند و شماره نظام پزشکی داشته باشند، شامل پزشک، داروساز، دندانپزشک، اپتومترریست و فیزیوتراپ. سایر افرادی که مجوز ندارند فاقد صلاحیت هستند. اگر هم صحبت‌های دیگری می‌شود این‌ها صحبت‌های نظری است و اگر هم طب سنتی یا طب ایرانی که وزارت بهداشت با این نام به متخصصان این حوزه اجازه فعالیت می‌دهد.

وی اضافه کرد: این افراد دوره پزشکی عمومی خود را گذرانده‌اند و وارد دوره PHD پژوهشی طب ایرانی شده‌اند. این افراد در واقع به واسطه پزشک شدن‌شان اجازه فعالیت در حوزه طب ایرانی را دارند. غیر از آن افراد، مداخله‌گر به حساب می‌آیند. فرد غیرپزشک در ایران حق طبابت، تجویز و حتی توصیه هم ندارد. این‌که خیلی چیزها اجرا نمی‌شود یا سیاست جور دیگری بوده که به شکل درستی اجرا نشده نقدهایی به آن وارد است، اما چیزی که در ایران وجود دارد این است که افرادی که پزشکی خوانده‌اند اجازه طبابت دارند و مابقی مداخله گر به حساب می‌آیند.

معاون اجتماعی و امور پارلمانی سازمان نظام پزشکی گفت: من به عنوان فردی که اکنون جایگاه حقوقی در سازمان نظام پزشکی دارم چیزی را قبول دارم که علم پذیرفته است و مکانیسم علمی و سازو کار علمی داشته باشد. برای اینکه یک دارو برای یک بیمار تجویز شود لازم است که پزشک بیمار و دارو را بشناسد و علت بیماری را بداند. بتواند بررسی کند که دارو کم‌خطر، بی‌خطر و موثر است و می‌تواند بیشترین نفع را برای درمان بیمار داشته باشد، پس از این بررسی باید دارو تحویز شود.

میرخانی اضافه کرد: این یک فرایند در سطح دنیاست و در کتاب‌ها و مقالات هم آمده است. اگر طب سنتی به معنای این باشد که بدون اینکه متخصصان این عرصه از نظر علمی آزموده شوند در این عرصه فعالیت کنند فارغ از هر نامی که داشته باشد نمی‌توانیم به آن طب بگوئیم. طب سنتی به شکلی که در کشور ما وجود دارد را هنوز طب مکمل نمی‌توانم ارزیابی کنم. به خاطر اینکه خیلی گسترده است، سازو کار ندارد، تعریف درستی ندارد.

وی افزود: من طب سنتی و طب مدرن را دو برادر نمی‌دانم. یک نفر می‌دانم که گذشته، حال و فردایی دارد. امروز در قبال پیشرفت‌هایی که داریم شاید در ۵ سال آینده همین طب عرفی هم طب سنتی تلقی شود و این به معنای تکامل علم است. اما اینکه طب سنتی و مدرن با هم اختلاف دارند را متوجه نمی‌شوم. ما از گذشته مسیری را طی کرده‌ایم و اکنون نیز حرکت رو به جلو داریم. مشکل اینجاست که من برای بیماری که امروز پدیدار شده و در سده‌های گذشته نبوده، می‌خواهم راه حلی را استفاده کنم که در سده‌های گذشته وجود داشته است. ما در پزشکی مدرن به شکل علمی آزمودن را پای کار آورده‌ایم. کلیت ماجرا هم این است چیزی که قابلیت مشاهده نداشته باشد را نمی‌توانیم به عنوان حقیقت علمی بپذیریم.

معاون اجتماعی و امور پارلمانی سازمان نظام پزشکی دفاع از طب سنتی را مثل پیشنهاد تاسیس وزارت دفاع سنتی برای مدیریت جنگ‌های امروز عنوان کرد و گفت: اینکه عده‌ای تصمیم می‌گیرند چیزی که مقبول جریان خودشان است وارد نظام حکمرانی کشور کنند می‌تواند پیامدهای فسادانگیزی به دنبال داشته باشد. چرا که ورود برخی چیزها بدون پشتوانه علمی سوالاتی را ایجاد خواهد کرد که پاسخ دادن به آن‌ها نیازمند تسلط بر آن حوزه و ماجراست.

میرخانی ادامه داد: این قانون که کسی که مجوز و پروانه پزشکی ندارد و نباید اقدامات درمانی انجام دهد را من به عنوان یک مسئول نمی‌توانم عوض کنم. اکنون مشکل اصلی ما راهبرد قانونی است. در دفاع از طب سنتی هم باید این مثال را بزنم که تیروکمان، منجنیق و شمشیر و نیزه از ملزومات روزگار گذشته و امروز برای چنگ از پهپاد، موشک سلاح‌های خاص، سلاح‌های تاکتیکی، سلاح‌های متعارف، سلاح‌های غیر متعارف استفاده می‌شود. آیا می‌توانیم در این دوره بگوییم که مسوولان وزارت دفاع، با منجنیق، نیزه، شمشیر جنگ را شروع و دفتر دفاع سنتی را در وزارت دفاع درست کنند.

میرخانی در خصوص زالو درمانی گفت: اگر زالو فایده‌ای دارد و می‌توانید ثابت کنید، ایرادی در این مساله وجود ندارد. یعنی اگر کشورهایی مثل فرانسه، آمریکا یا کانادا در مجلات معتبر علمی چنین مطالعاتی را منشتر کرده باشند، در ایران هم می‌توان از آن استفاده کرد. مساله اینجاست که فعالان طب سنتی به معنای عرفی ادعاهایی دارند که باید ثابت شود و ما نباید آنها را ثابت کنیم. دوستان می‌خواهند درمان‌هایی را انجام دهند که مراحل آزمایشگاهی را طی نکرده و فقط در این باره ادعاهایی مطرح می‌شود. چرا باید جان انسان‌ها را به خطر بیندازیم در حالی که این ادعاها حتی تست انسانی هم طی نکرده‌اند.

وی اظهار کرد: به هیچ عنوان در ایران اراده‌ای وجود ندارد که در حوزه مطالعات ممنوعیتی ایجاد کند. به میزان قابل توجهی داروهای گیاهی داریم که در بازار توزیع می‌شوند و مراحل آزمایشی را به خوبی طی کرده‌اند. من نمی‌توانم از سمت وزارت بهداشت قول بدهم اما می‌دانم همکاری‌های لازم در این زمینه انجام می‌شود.