فریب قندهای طبیعی را نخورید

وی با اشاره به اینکه اضافه‌وزن و چاقی از مهم‌ترین عوامل بروز این بیماری هستند افزود: معمولاً در کسانی که اضافه‌وزن دارند احتمال ابتلا به دیابت بیشتر است به همین دلیل در مراحل اولیه، کاهش وزن ۷ تا ۱۰ درصدی از وزن اولیه می‌تواند تأثیر بسیار زیادی در کنترل بیماری داشته باشد، در بیماران مبتلا نیز همین میزان کاهش وزن می‌تواند از شدت بیماری بکاهد و حتی نیاز آن‌ها به مصرف دارو را کم کند.

متخصص تغذیه کلینیک دیابت رویان با اشاره به علائم هشداردهنده دیابت گفت: پرنوشی، پرادراری و تغییرات وزن از شایع‌ترین نشانه‌ها هستند، کاهش وزن شدید را بیشتر در دیابت نوع یک مشاهده می‌کنیم اما تغییرات وزنی از جمله افزایش وزن، در بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت نیز دیده می‌شود.

هادی‌زاده با تأکید بر ضرورت مراجعه بیماران به متخصص تغذیه اظهار کرد: داشتن یک برنامه غذایی اصولی علاوه بر کنترل بیماری از عوارضی مانند نوسانات قند خون، افت ناگهانی قند یا افزایش قند پس از غذا جلوگیری می‌کند.

وی با اشاره به باور غلط حذف کامل کربوهیدرات از رژیم غذایی بیماران دیابتی افزود: اولین چیزی که به ذهن بسیاری از بیماران می‌رسد حذف کربوهیدرات است درحالی‌که این نگاه اشتباه است، ما همیشه توصیه می‌کنیم بیماران از کربوهیدرات‌های پیچیده یا کامل استفاده کنند. نان‌های سبوس‌دار یا کامل و انتخاب برنج قهوه‌ای به جای برنج سفید می‌تواند به تنظیم بهتر قند خون کمک کند.

متخصص تغذیه کلینیک دیابت رویان با تأکید بر اینکه حذف کامل کربوهیدرات در بیماران دیابتی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود گفت: بدن برای تأمین انرژی روزانه به کربوهیدرات نیاز دارد و کربوهیدرات یکی از منابع اصلی تولید انرژی در بدن است، در کنار مصرف کربوهیدرات‌های کامل توصیه می‌شود بیماران همراه وعده‌های اصلی از سبزیجات، سالاد کاهو یا سبزی خوردن استفاده کنند، زیرا این مواد می‌توانند از نوسانات قند خون، به‌ویژه افزایش قند پس از غذا جلوگیری کنند.

اهمیت میان‌وعده‌های اصولی

هادی‌زاده با اشاره به نقش میان‌وعده‌ها در تثبیت قند خون اظهار کرد: میوه‌ها بهتر است در فواصل بین روز و به‌عنوان میان‌وعده مصرف شوند تا به ثابت ماندن قند خون کمک کنند. البته انتخاب نوع میوه اهمیت دارد و باید متناسب با شرایط بیمار تنظیم شود.

وی در خصوص اصول کلی رژیم غذایی مناسب بیماران دیابتی افزود: بهتر است وعده‌های غذایی در سه وعده‌ی اصلی صبحانه، ناهار و شام و دو تا سه میان‌وعده بین روز تقسیم شود، توصیه ما مصرف غذاهای کامل مانند نان سبوس‌دار همراه با منابع پروتئینی در وعده‌های اصلی است. برای نمونه یکی از صبحانه‌های مناسب برای بیماران دیابتی مصرف تخم‌مرغ در کنار نان سبوس‌دار یا ترکیب جوی دوسر «اوت‌میل» همراه با شیر است، در وعده‌های ناهار و شام نیز باید ترکیبات پروتئینی مانند گوشت، مرغ یا حبوبات در کنار مقدار متناسبی از کربوهیدرات‌ها مانند برنج یا نان قرار گیرد. غذاهایی مانند عدسی و خوراک لوبیا نیز گزینه‌های بسیار مناسبی در برنامه غذایی این بیماران هستند.

هادی‌زاده با اشاره به اهمیت مصرف چربی‌های سالم در بیماران دیابتی گفت: چربی‌های سالم مانند اسیدهای چرب «مثل روغن زیتون» و پلی‌غیراشده «مثل روغن کنجد، گردو و کنجد» می‌توانند مقاومت به انسولین را کاهش داده و به تنظیم بهتر قند خون کمک کنند، در مقابل چربی‌های ناسالم مانند خامه، کره، دنبه و چربی‌های احشایی نظیر جگر، دل و قلوه تأثیر منفی مستقیم بر قند خون دارند. مصرف این چربی‌ها می‌تواند حساسیت به انسولین را کاهش دهد و خطر چربی خون بالا، فشار خون و افزایش وزن را در بیماران دیابتی تشدید کند.

چربی حیوانی برای بیماران دیابتی بی‌خطر نیست

وی با رد تصورات غلط درباره سالم بودن چربی‌های حیوانی مانند دنبه برای بیماران دیابتی افزود: این باور کاملاً اشتباه است. افرادی که دیابت دارند در معرض عوارض قلبی‌–عروقی هستند و مصرف این چربی‌ها می‌تواند وضعیت آن‌ها را بدتر کند، با توجه به سبک زندگی کم‌تحرک امروزی استفاده از چربی‌های حیوانی به‌سرعت موجب افزایش وزن می‌شود و همین اضافه‌وزن می‌تواند کنترل دیابت را دشوارتر کرده و خطر بروز عوارض را افزایش دهد.

متخصص تغذیه کلینیک دیابت رویان در خصوص تغذیه در دیابت بارداری اظهار کرد: دیابت بارداری نوعی از دیابت است که طی دوران بارداری بروز می‌کند و کنترل قند خون در این دوره اهمیت ویژه‌ای دارد چرا که می‌تواند از بروز مشکلات برای مادر و جنین جلوگیری کند.

هادی‌زاده با انتقاد از حذف کامل مواد نشاسته‌ای مانند نان و برنج از سوی برخی زنان باردار گفت: این کار بسیار اشتباه است زیرا این مواد بخش مهمی از الگوی غذایی ایرانیان را تشکیل می‌دهند و حذفشان ممکن است آسیب‌زا باشد، مادران باردار مبتلا به دیابت باید حتماً با متخصص تغذیه مشورت کنند تا برنامه‌ای اصولی و مطابق شرایط آن‌ها تنظیم شود.

متخصص تغذیه کلینیک دیابت رویان با اشاره به رژیم‌های غذایی توصیه‌شده برای دیابتی‌ها گفت: رژیم مدیترانه‌ای به دلیل ماهیت ضدالتهابی خود می‌تواند تأثیر بسیار خوبی بر کنترل دیابت داشته باشد.

هادی‌زاده در خصوص "رژیم کتو" گفت: رژیم کتو به دلیل تمرکز بر مصرف پروتئین و چربی «البته در صورت استفاده از چربی‌های سالم» ممکن است در کوتاه‌مدت تأثیراتی داشته باشد، اما استفاده طولانی‌مدت از آن توصیه نمی‌شود و اگر قرار بر اجرا باشد باید در دوره‌های کوتاه‌مدت باشد.

متخصص تغذیه کلینیک دیابت رویان در توضیح باورهای رایج درباره نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های رژیمی گفت: بسیاری از بیماران به دلیل میل شدید به طعم شیرین به سمت محصولاتی می‌روند که با شیرین‌کننده‌های مصنوعی تولید شده‌اند، اگرچه این محصولات قند ساده ندارند و اثر مستقیمی بر افزایش فوری قند خون نمی‌گذارند اما مصرف طولانی‌مدت آن‌ها دو مشکل جدی ایجاد می‌کند، نخست اینکه شیرین‌کننده‌های مصنوعی چند برابر شیرین‌تر از شکر هستند و استفاده مداوم از آن‌ها موجب افزایش میل به شیرینی می‌شود. دوم اینکه مطالعات نشان داده این محصولات می‌توانند فلور میکروبی روده را تغییر دهند و بدن را مستعد مشکلات جدید کنند؛ از جمله تشدید عوارض مرتبط با دیابت.

هادی‌زاده در خصوص مدیریت تغذیه در کودکان و نوجوانانی که دیابت را از سنین پایین تجربه می‌کنند اظهار کرد: این گروه معمولاً آمادگی روانی کافی برای پذیرش بیماری ندارند و همین موضوع باعث افزایش تمایلشان به شیرینی‌ها، نوشابه، بستنی و انواع کیک می‌شود، در برنامه غذایی کودکان دیابتی معمولاً حذف کامل این مواد توصیه نمی‌شود، بلکه اصولی‌ترین کار کنترل میزان کربوهیدرات مصرفی در هر وعده و جلوگیری از نوسان قند خون است، مصرف خوراکی‌های شیرین در کودکان باید محدود، موردی و به‌عنوان جایزه باشد آن هم فقط در صورتی که کودک در طول هفته رژیم غذایی‌اش را رعایت کرده باشد، خانواده‌ها می‌توانند شیرینی‌ها یا میان‌وعده‌های سالم‌تر مانند کیک خانگی با آرد کامل یا شکلات‌های رژیمی دست‌ساز را جایگزین محصولات صنعتی کنند.

وی در خصوص آینده تغذیه و نقش فناوری در مدیریت دیابت افزود: امروزه نسبت به گذشته تنوع محصولات خوراکی مناسب برای بیماران دیابتی به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است، آگاهی بیماران نیز بسیار بیشتر شده و دیگر مانند گذشته توصیه نمی‌شود که همه شیرینی‌ها و میوه‌های شیرین کاملاً از برنامه غذایی حذف شوند بلکه مصرف متعادل و آگاهانه با اولویت مواد غذایی طبیعی توصیه می‌شود، صنعت مواد غذایی هم پیشرفت زیادی داشته و تولیدات جدید می‌تواند به بیماران کمک کند ساده‌تر و با کیفیت زندگی بالاتر رژیم خود را رعایت کنند.

متخصص تغذیه کلینیک دیابت رویان اظهار کرد: دو مسئله بسیار مهم که همیشه با بیماران درگیر آن هستیم، موضوع مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی و استفاده بی‌رویه از محصولات به‌اصطلاح رژیمی است، آگاهی‌بخشی درباره خطرات طولانی‌مدت این مواد باید جدی گرفته شود تا بیماران بتوانند مدیریت بهتری بر روند درمان خود داشته باشند.

هادی‌زاده در خصوص باورهای نادرست مربوط به مصرف میوه در بیماران دیابتی گفت: برخی تصور می‌کنند باید میوه را کاملاً از برنامه غذایی حذف کنند چون شیرین است، یا برعکس فکر می‌کنند چون میوه سالم است می‌توانند آن را جایگزین سایر مواد غذایی کنند. این هر دو نگاه اشتباه است، مصرف میوه باید در قالب میان‌وعده و بین روز باشد. همچنین میوه‌هایی که شاخص گلایسمی بالایی دارند مانند هندوانه، انگور، انبه و آناناس باید به‌صورت محدود و موردی مصرف شوند و بهتر است بخشی از واحدهای مجاز میان‌وعده باشند، برای جلوگیری از نوسان قند خون پس از مصرف میوه‌های شیرین توصیه می‌کنیم آن‌ها را همراه با یک ماده غذایی پرفیبر مانند خیار یا میوه‌هایی مانند سیب مصرف کنند تا سرعت افزایش قند خون کاهش یابد.

وی در خصوص توصیه‌های رایج در فضای مجازی مبنی بر اینکه «نان یا مواد قندی را خالی نخورید» افزود: اصل کلی این است که کنار هر ماده غذایی نشاسته‌ای، یک واحد پروتئین یا سبزی قرار بگیرد. برای مثال اگر برنج مصرف می‌شود ترکیب آن با سبزیجات یا حبوبات مانند عدس‌پلو یا سبزی‌پلو می‌تواند شاخص گلایسمی را پایین بیاورد، در مورد نان نیز مصرف نان همراه با پنیر و خیار و گوجه یک وعده کامل ایجاد می‌کند و از افزایش سریع قند جلوگیری می‌کند.

متخصص تغذیه کلینیک دیابت رویان در خصوص مصرف شیرینی‌ها گفت: برخلاف برخی توصیه‌ها بهتر است شیرینی همزمان با وعده اصلی غذا مصرف نشود و فاصله‌ای بین آن‌ها باشد. در این شرایط نیز باید کنار شیرینی یک ماده پرفیبر مانند خیار، کاهو، گوجه یا چند عدد آجیل «۵ تا ۶ عدد بادام یا پسته» مصرف شود تا سرعت افزایش قند خون کاهش پیدا کند.