به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، مریم توکلی گفت: همچنین هورمون‌هایی در بدن تولید می‌شوند که باعث تحریک تخمک‌گذاری می‌شوند و گاهی ممکن است سیستم ایمنی بدن به اشتباه علیه گیرنده‌های این هورمون‌ها فعالیت کند. در چنین مواردی فعالیت اشتباه سیستم ایمنی علیه گیرنده‌های هورمونی، تخمک یا تخمدان می‌تواند باعث کاهش ذخیرۀ تخمدان شود.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا در خصوص علل کاهش ذخیرۀ تخمدان گفت: علل بروز این عارضه هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست اما مطالعات نشان می‌دهند که علل ژنتیکی، علل ایمونولوژیک و همچنین، علل محیطی و تغذیه‌ای و استرس‌ها می‌توانند در کاهش ذخیرۀ تخمدان نقش داشته باشند.

وی در خصوص روش ارزیابی ذخیره تخمدان افزود: معمولاً از تست هورمون آنتی مولرین "AMH" به عنوان تست ذخیره تخمدان نام برده می‌شود. اما کاهش ذخیرۀ تخمدان تنها با این آزمایش تشخیص داده نمی‌شود و معمولاً در کنار آن، آزمایشات ارزیابی سطح هورمون‌های FSH "هورمون محرک رشد فولیکول" و استرادیول نیز درخواست می‌شود. آزمایش هورمون‌های FSH و استرادیول حتماً باید در روز دوم یا سوم سیکل قاعدگی انجام شود، اما انجام آزمایش AMH در هر روزی از سیکل قاعدگی امکان‌پذیر است. البته این آزمایشات فقط کمیت ذخیرۀ تخمدان را نشان می‌دهند و ما هیچ آزمایشی برای بررسی کیفیت تخمک‌ها نداریم.

توکلی در خصوص نحوه تشخیص این عارضه گفت: ما آزمایشی نداریم که به‌طور مستقیم آنتی‌بادی‌های علیه تخمک را تشخیص دهد، اما با انجام یک سری آزمایشات مربوط به سیستم ایمنی می‌توانیم به‌طور غیرمستقیم این تشخیص را مطرح کنیم. در واقع اگر متوجه شویم خانمی که دچار کاهش ذخیرۀ تخمدان شده، با اختلالی در سیستم ایمنی نیز مواجه است، می‌توانیم این فرض را مطرح کنیم که کاهش ذخیرۀ تخمدان علل ایمونولوژیک دارد. بنابراین، یک دوره درمان ایمنی کوتاه‌مدت تجویز می‌کنیم و سپس بررسی می‌کنیم تا ببینیم آیا اثربخش بوده است یا نه.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا ادامه داد: همان‌گونه که اشاره کردم، برای اینکه بفهمیم آیا کاهش ذخیرۀ تخمدان ناشی از فعالیت اشتباه سیستم ایمنی است یا نه، ابتدا باید بفهمیم آیا سیستم ایمنی علیه قسمتی از بدن فعالیت دارد یا نه. گام اول در این مسیر، گرفتن یک شرح حال دقیق و کامل است. گاه فقط گرفتن شرح حال کفایت می‌کند و ما متوجه می‌شویم اختلالی در سیستم ایمنی وجود ندارد و نیازی به انجام آزمایش نیست. اما اگر در شرح حال با مواردی مواجه شویم که این احتمال را مطرح کند، به سراغ آزمایشات ایمونولوژی می‌رویم، که متعددند و اگر در آزمایشات مشخص شود که سیستم ایمنی در حال فعالیت علیه بخشی از بدن است، می‌توانیم این فرض را مطرح کنیم که در حال فعالیت علیه تخمک و تخمدان نیز هست.

وی در خصوص ارتباط بیماری‌های خودایمنی همچون ام اس و پسوریازیس با کاهش ذخیرۀ تخمدان اظهار کرد: این بیماری‌ها هیچ ارتباط مستقیمی با کاهش ذخیرۀ تخمدان ندارند و در واقع ابتلا به بیماری‌های خودایمنی باعث کاهش ذخیرۀ تخمدان نمی‌شود، اما همان‌طور که گفتم و مجدداً تأکید می‌کنم، وقتی سیستم ایمنی بدن به اشتباه علیه بخشی از بدن فعالیت می‌کند، مثلاً علیه غلاف سلول‌های عصبی در بیماری ام اس یا علیه سلول‌های پوستی در بیماری پسوریازیس، این احتمال مطرح می‌شود که سیستم ایمنی علیه تخمک و تخمدان نیز فعالیت کند و باعث کاهش ذخیرۀ تخمدان شود.

توکلی در خصوص درمان توضیح داد: اگر این تشخیص مطرح شود که کاهش ذخیرۀ تخمدان می‌تواند ناشی از فاکتورهای ایمونولوژی باشد، ما باید تلاش کنیم سیستم ایمنی را تنظیم کنیم و این کار را با تجویز داروهای تنظیم‌کننده سیستم ایمنی انجام می‌دهیم. نوع، میزان و مدت دریافت دارو برای هر فرد متفاوت است و نسخه و تجویز واحدی برای همه وجود ندارد. مدت اثربخشی درمان نیز متفاوت است، اما دست‌کم یک تا یک ماه و نیم فرصت لازم است تا اثربخشی درمان را ببینیم. البته، این درمان‌ها باعث افزایش ذخیره تخمدان نمی‌شود، بلکه با جلوگیری از آسیب سیستم ایمنی به تخمک‌های باقیمانده، کیفیت آنها را افزایش می‌دهد و کیفیت تخمک‌ها نیز نقش بسیار مهمی در شانس بارداری دارد.

به گزارش ایرنا عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا در پایان اضافه کرد: هنگامی که خانمی با کاهش ذخیرۀ تخمدان مواجه می‌شود، باید هرچه زودتر برای بررسی و درمان اقدام کند، زیرا با گذشت زمان شانس درمان کاهش پیدا می‌کند. گاهی با تجویز داروهای ایمنی، فرد خود به خود باردار می‌شود و گاهی نیز لازم است به موازات درمان ایمنی، داروهای تحریک تخمک‌گذاری تجویز شود یا آی وی اف انجام شود. اما مهم مراجعه به‌موقع به یک مرکز جامع درمان ناباروری است که متخصصان حوزه‌های مختلف، مانند ناباروری، ایمونولوژی، داخلی و غدد و ژنتیک در کنار هم و به صورت تیمی برای تشخیص و درمان فعالیت می‌کنند.