دیابت نوع یک تقصیر رژیم غذایی یا «زیاده‌روی در مصرف شیرینی» نیست، پانکراسِ کودک انسولین کافی تولید نمی‌کند و او تا پایان عمر به تزریق روزانه پایش قند خون و آموزش مستمر نیاز دارد. در حالی‌که خانواده‌ها در کمبود آگاهی دست‌وپا می‌زنند متخصصان بر یک حقیقت تأکید دارند: تشخیص زودهنگام می‌تواند جان کودک را نجات دهد و کیفیت زندگی او را حفظ کند.

بسیاری از خانواده‌ها به دلیل ناآگاهی، علائم حیاتی این عارضه مانند تشنگی شدید و غیرعادی، تکرر ادرار، کاهش وزن ناگهانی و خستگی را نادیده می‌گیرند و متوجه آن نمی‌شوند. درحالی‌که تشخیص زودهنگام این نشانه‌ها می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند و به کودک امکان زندگی طبیعی بدهد.

دیابت نوع یک که در میان کودکان شایع‌تر است، یک بیماری خودایمنی یا اتوایمیون «Autoimmune disease» محسوب می‌شود. در این بیماری سیستم ایمنی بدن علیه خود بدن، یعنی علیه سلول‌های پانکراس یا لوزالمعده فعال می‌شود و به آنها آسیب می‌زند. درنتیجه سلول‌های لوزالمعده قادر به کنترل قند خون نخواهند بود و سطح قند افزایش پیدا می‌کند. وظیفه اصلی پانکراس، تولید انسولین برای تنظیم قند خون است.

دیابت نوع یک معمولاً دو پیک بروز دارد: یکی در سنین چهار تا پنج سالگی «قبل از ورود به مدرسه» و دیگری در دوران بلوغ. این بیماری ژن خاصی ندارد اما برخی افراد بر روی گلبول‌های سفید خود نشانگرهایی به نام اچ‌ال‌ای «HLA» دارند که آنها را مستعد ابتلا به این بیماری می‌کند. با این حال ابتلا به این بیماری در کودکان تنها به دلیل ژنتیک نیست و عوامل متعددی می‌توانند محرک بروز بیماری باشند، از جمله کمبود ویتامین D، بعضی ویروس‌ها، عوامل محیطی مثل استرس‌ها، شوک‌های عصبی و ... .

کودکی که زمینه ژنتیکی HLA را دارد و سیستم ایمنی‌اش تحریک شده و آسیب‌های مختلفی در بدنش ایجاد شده به محض مواجهه با یک شوک بیماری خود را نشان می‌دهد. نکته مهم این است که بیماری زمانی ظاهر می‌شود که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد سلول‌های لوزالمعده آسیب دیده‌اند. بروز این عارضه از نظر آماری در حال افزایش است، اما هنوز هیچ عامل محیطی به طور قطعی به عنوان علت ثابت نشده است. اما همان طور که گفتم ویروس‌های خاص عوامل محیطی مثل استرس‌ها، کمبود ویتامین D مسبب آن هستند.

بعضی ویروس‌ها مثل کرونا می‌توانند «دیابتوژن» باشند، یعنی محرک تغییراتی شوند که منجر به ابتلای فرد به دیابت نوع یک می‌شود. بعد از همه‌گیری کووید-۱۹ ما شاهد بودیم که تعداد مبتلایان به دیابت نوع یک افزایش چشمگیری پیدا کرد. درواقع سیستم ایمنی بدن ویروس را اشتباهاً با سلول‌های لوزالمعده اشتباه می‌گیرد و به آنها حمله می‌کند و آنها را ملتهب یا آسیب‌پذیر می‌کند. به طوری که سیستم ایمنی علیه‌شان فعال می‌شود. نتیجه اینکه سلول‌های لوزالمعده کم می‌شوند تولید انسولین کاهش می‌یابد و درنهایت دیابت نوع یک بروز می‌کند.

قطعاً عوامل محیطی در بروز دیابت نوع یک نقش دارند. به همین دلیل همه کسانی که HLA خاص دارند لزوماً به این بیماری مبتلا نمی‌شوند. اما عوامل محیطی مانند کمبود ویتامین D، عفونت‌های ویروسی و حتی شرایط زندگی شهری که باعث شده ارتباطات آدم‌ها خیلی نزدیک شود و انتقال ویروس‌ها فراگیر شود و تغییراتی حادث شده، می‌توانند شانس بروز این بیماری را افزایش دهند.

تفاوتی ندارد که کودک به کدام نوع دیابت مبتلا باشد، آنچه اهمیت دارد کنترل بیماری است. اگر بعد از ابتلا سطح قند خون در محدوده طبیعی نگه داشته شود مشکلی جدی در زندگی کودک ایجاد نخواهد شد. من همیشه به خانواده‌ها توصیه می‌کنم با وجود دشواری‌هایی که دیابت در سبک زندگی ایجاد می‌کند با تغییراتی در سبک زندگی و رعایت اصول درمان می‌توان زندگی عادی و بدون عارضه‌ای داشت و هیچ اتفاق غیر طبیعی به خاطر دیابت در زندگی پیش نخواهد آمد. در واقع دیابت مقداری زحمت زندگی را زیاد خواهد کرد اما قابل پیشگیری و قابل درمان است و می‌توان از عوارضی که ایجاد میکند به طور کامل جلوگیری کرد.