به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، ذخیره استراتژیک دارو به معنی نگهداری مقادیر کافی از داروهای اساسی و حیاتی در انبارها یا مراکز توزیع است تا در مواقع بحران و کمبود، نیازهای دارویی جامعه تامین شود. این ذخایر معمولا توسط دولت‌ها و با هدف حفظ آمادگی در برابر حوادث طبیعی، تحریم‌ها و سایر شرایط اضطراری ایجاد می‌شوند البته ذخیره استراتژیک دارو نیازمند فرآیندهایی مثل به‌روزرسانی و جایگزین کردن داروها است و مهم‌تر از این‌ها باید بودجه مشخصی داشته باشد تا تامین و نگهداری مداوم آن در قالب چارچوبی مشخص تعریف شود و ادامه یابد.

ذخیره استراتژیک دارو و تجهیزات پزشکی در ایران حاصل تجربه سال‌های گذشته از کمبودهای مقطعی و بحران‌های غیرمنتظره است، تجربه‌هایی که نشان داد نظام سلامت باید برای شرایط اضطراری آمادگی بیشتری داشته باشد. بر همین اساس در قانون برنامه هفتم پیشرفت پیش‌بینی شده که داروهای حیاتی و تجهیزات پزشکی پرمصرف در حجم مشخص و استاندارد ذخیره شوند تا در مواقع بحرانی مانند همه‌گیری، تحریم، بلایای طبیعی، جنگ و سایر حوادث، در دسترس بیماران باشد و نیاز بیماران به این اقلام حیاتی دچار اختلال نشود.

هادی احمدی مدیر روابط عمومی انجمن داروسازان ایران در این خصوص گفت: به نظر می‌رسد که شکل گیری ذخیره استراتژیک دارو خیلی دیر انجام شده و باید در سال‌های گذشته شکل می‌گرفت، به هر حال در برنامه هفتم وزارت بهداشت مکلف شد تا ذخیره ۶ ماهه دارو و تجهیزات پزشکی شکل گیرد.

وی افزود: اقدامات اجرایی در این زمینه از فروردین ۱۴۰۴ آغاز شده است. کارگروهی برای سیاست گذاری اجرایی و برنامه ریزی راهبردی و نظارت بر حسن انجام کار تشکیل شده که اعضای آن شامل وزیر بهداشت، رییس سازمان برنامه و بودجه، رییس کل بانک مرکزی و رییس سازمان غذا و دارو است. این افراد در این زمینه برنامه ریزی و نظارت می‌کنند. وظایفی در ۹ ماده نیز برای این کارگروه تعیین شده است.

ذخیره‌سازی دارو و تجهیزات پزشکی نیازمند منابع مالی پایدار و مدیریت دقیق است که عمده این منابع از بودجه عمومی دولت تامین می‌شود. هدف اصلی این است که موجودی انبارها نه‌ تنها پاسخگوی نیازهای روزمره، بلکه پشتیبان شرایط خاص نیز باشد.

دبیر انجمن صنعت پخش دارو ادامه داد: وزارت بهداشت در اسفند ۱۴۰۳ دو فهرست داروهای حیاتی و فهرست بحران منتشر و اعلام کرد که این دو فهرست را برای ۶ ماه تامین می‌کند. قانون گذار باید به این توجه می‌کرد که نیازمند منابع ارزی هستیم که این ذخیره ایجاد شود.

انتخاب مکان برای ذخیره‌سازی دارو و تجهیزات پزشکی از اهمیت بالایی برخوردار است. این مکان‌ها باید شرایط استاندارد برای نگهداری داروها از نظر دما، رطوبت و ایمنی را داشته باشند. در عین حال پراکندگی جغرافیایی انبارها به‌گونه‌ای در نظر گرفته شود که در زمان بحران توزیع سریع و عادلانه در سراسر کشور امکان‌پذیر باشد. نکته بسیار مهم در این زمینه، استراتژیک بودن چنین مکان‌هایی است که به خصوص در شرایط جنگی، آسیب پذیر نباشند یا به معنی واقعی کلمه، انبار واحد نباشند.

وحید محلاتی دبیر انجمن صنعت پخش دارو در این زمینه گفت: یکی از موارد قابل توجه درباره ذخیره استراتژیک دارو محل نگهداری است. پیشنهاد ما این بود که ۲ ماه از این موارد در کارخانه، ۲ ماه در پخش‌ها و ۲ ماه ماده اولیه دارو نگهداری شود، اما اصرار به نگهداری داروی ساخته شده بود. از طرفی با توجه به تاریخ انقضای داروها نمی‌توان دارو را به مدت طولانی نگهداری کرد بلکه باید این داروها به اصطلاح چرخیده شده و جایگزین شود، بنابراین نکته‌های تکنیکی زیادی نیز در این زمینه وجود دارد.

ذخیره استراتژیک یک مفهوم ایستا نیست و به‌طور مداوم باید بازنگری و به‌روز شود. داروها تاریخ انقضا دارند و تجهیزات پزشکی نیز ممکن است با فناوری‌های جدید جایگزین شوند. از این رو سیستم ذخیره‌سازی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که اقلام موجود پیش از انقضا وارد چرخه مصرف و موجودی انبارها مرتب جایگزین شوند. این سیال بودن سبب می‌شود که در هر زمان ذخیره کشور کارآمد و قابل‌اعتماد باقی بماند.

شهرام کلانتری رئیس انجمن داروسازان ایران در این خصوص گفت: علاوه بر ایجاد امنیت روانی برای جامعه ذخیره استراتژیک دارو می‌تواند برای شرایط گوناگون پیش بینی نشده هم مورد استفاده باشد. در سال ۱۳۸۳ برنامه ریزی‌هایی در این زمینه شده بود اما هیچ وقت به ذخیره استراتژیک واقعی دارو نرسیده بودیم. در این زمینه فکر می‌شد که باید ذخیره استراتژیک دارو را در جایی انبار کنیم و به این توجه نمی‌شد که این ذخیره باید سیال باشد و کف این مقدار دارو در شرکت‌هایی دارویی موجود باشد.

یکی از پایه‌های مهم در طراحی ذخیره استراتژیک انجام مطالعات اپیدمیولوژی است که با بررسی الگوی شیوع بیماری‌ها، آمار مصرف دارو و نیازهای واقعی مردم، فهرست داروها و تجهیزات حیاتی تدوین می‌شود. برای مثال در مناطقی که بیماری‌های خاص شیوع بیشتری دارند ذخایر متناسب با آن تنظیم می‌شود. این رویکرد علمی موجب می‌شود منابع به‌طور هدفمند مصرف شده و از اتلاف هزینه و کمبودهای ناگهانی جلوگیری شود.

وی اضافه کرد: خرید از شرکت‌ها برای ایجاد ذخیره استراتژیک از هر شرکت دارویی که فهرستی بر اساس ۵۲۰ قلم دارو استراتژیک ارائه کرده و شرکت‌های تجهیزات پزشکی که اقلام مورد نظر را تهیه می‌کنند انجام می‌شود و هرقدر از این موارد از تولید داخل تامین نشود از طریق واردات در مرحله دوم تهیه خواهد شد. قسمتی از واردات در مورد تجهیزات پزشکی نیز توسط هیات امنای صرفه جویی ارزی در معالجه بیماران انجام شده همچنین کالاها وارد و پرداخت‌ها نیز در حال انجام است. ایرنا