به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، ارایه خدمات درمانی به بیماران خارجی یکی از راه های درآمدزایی در کشورهای پیش رفته محسوب می شود. در دهه گذشته با توجه به گران شدن خدمات درمانی، کشورهای در حال توسعه هم به این صنعت وارد شدند و خدمات درمانی را ارزان تر از کشورهای پیش رفته ارائه کردند و در نتیجه بازار گردشگری سلامت را از دست کشورهای پیش رفته در آوردند. بیماران نیز علاوه بر خدمات ارزان درمانی، به دنبال کیفیت قابل قبول و البته شرایط مناسب اقامت می گردند. به همین علت بیماران مسیر کشورهایی را در پیش گرفتند که بتوانند علاوه بر قیمت و کیفیت، از اقامت مناسبی هم برخوردار باشند.

ایران هم یکی از کشورهایی است که علاوه بر جاذبه های فراوان گردشگری، قابلیت های مناسبی در زمینه درمان دارد. کیفیت خدمات سلامت نسبت به کشورهای منطقه در ایران بالاتر است و حتی در برخی موارد پا به پای کشورهای پیش رفته و در سطح بین المللی حرکت می کند. با این حال و با وجود همه این پتانسیل ها، تاکنون ساز و کار مناسبی برای هدفمند شدن این صنعت در ایران وجود نداشت و وجود دلال ها نیز زنگ خطری برای فراری دادن بیماران خارجی محسوب می شد. افرادی که فقط به بازاریابی و آوردن بیمار به داخل کشور فکر می کردند و بعد خدمات را با قیمت های گزاف به آنها ارائه می کردند و حتی شرایط اقامتی مناسبی نیز برای این گردشگران آماده نمی کردند.

*ورود یک میلیارد و 200 میلیون دلار ارز به واسطه گردشگری سلامت

بر اساس اعلام وزارت بهداشت، در سال 96 حدود یک میلیارد تا یک میلیارد و 200 میلیون دلار ارز به واسطه گردشگری سلامت وارد کشور شد. سعید هاشم زاده، رئیس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت 30 بهمن 97 در این رابطه گفت: با توجه به پتانسیل های موجود، می توان این رقم را تا 5 برابر افزایش داد. در سال 96 حدود 300 هزار بیمار بین المللی وارد کشور شد و این رقم در سال 97 حدود 1.5 تا 2 برابر افزایش پیدا کرد. براساس سند چشم انداز 20 ساله، باید تا سال 1404 به عدد 2 میلیون گردشگر سلامت در سال دست پیدا کنیم.

*گردشگران سلامت دنبال چه خدماتی هستند

هاشم زاده درباره متداول ترین خدماتی که مورد استقبال گردشگران سلامت است، گفته بود: درمان های ناباروری، جراحی های زیبایی، زایمان، بیماری های قلبی و عروقی، جراحی چشم و جراحی های عمومی، ارتوپدی، تشخیص و درمان سرطان و پیوند اعضا از جمله خدماتی است که بیشترین طرفدار را بین گردشگران سلامت داشته است.

*تدوین آیین نامه گردشگری سلامت

در سال 1393 برای مسیر گردشگری سلامت به علت پیچیدگی های آن، شورایی متشکل از وزارت بهداشت، وزارت امور خارجه، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، سازمان نظام پزشکی و نماینده اتاق بازرگانی ایجاد شد. وظیفه این شورا همگرایی خدمات گردشگری سلامت بود. قرار بود سیاست های اصلی حوزه گردشگری سلامت توسط این شورا طراحی شود.

شرایط به شکلی پیش رفت که وزارت بهداشت به فکر تدوین آیین نامه ای برای گردشگری سلامت افتاد. آیین نامه ای که قاسم جان بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت، چهاردهم اردیبهشت 97 در اجلاس معاونان درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور درباره آن گفت: آیین نامه گردشگری سلامت برای شرکت‌های پذیرنده بیماران تدوین و به زودی ابلاغ می‌شود.

علی رضا عسگری، مدیرکل دفتر نظارت و اعتباربخشی وزارت بهداشت درباره این آیین نامه به خبرنگار سلامت ایرنا گفت: حدود یک سال است که روی تدوین این آیین نامه کار شده است. متاسفانه در سال های گذشته، دلال ها برای گردشگری سلامت مشکلات زیادی ایجاد کردند. اغلب کشورهای هدف گردشگری سلامت برای ایران، کشورهای حوزه خلیج فارس و عراق و سایر کشورهای همسایه ما هستند. دریافت هزینه های گزاف از گردشگران سلامت، علاوه بر خدشه دار کردن اعتماد بیماران خارجی، منجر به از دست رفتن این فرصت برای کشور می شد.

وی ادامه داد: برای جذب این بیماران، شرکت های تسهیل گری ایجاد شد که دفاتر مشخصی داشته و به ثبت رسیده باشند. این شرکت ها می توانند بر اساس شرایط مشخص، بیماران را به سمت مراکز درمانی ایران برای دریافت خدمات هدایت کنند.

عسگری بیان کرد: به وسیله این شرکت ها، بیماران خارجی در مسیر مشخص وارد کشور می شوند، خدمات را دریافت کرده و سپس به کشور خود باز می گردند. اگر هم کسی در این زمینه فعالیت می کند، باید در مسیر این شرکت ها ساماندهی شود.

مدیرکل دفتر نظارت و اعتباربخشی وزارت بهداشت اظهار داشت: این آیین نامه در حال حاضر در انتظار تایید وزیر بهداشت و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است تا بعد از تایید، ابلاغ شود. البته وزارت بهداشت فقط در زمینه مسائل درمانی بر فعالیت شرکت های تسهیل گر نظارت خواهد داشت.

*مهمترین رقیب منطقه ای ایران در گردشگری سلامت

کشورهای در حال توسعه مثل ترکیه در زمینه گردشگری سلامت رقیب ایران محسوب می شوند. عسگری در این رابطه گفت: هرچند نوسانات ارزی در کشور وجود دارد، اما گردشگر سلامت می تواند با هزینه کمتری، خدمات سلامت را در ایران دریافت کند. این صنعت باعث رونق اقتصادی کشور نیز می شود و همچنین می توان از پتانسیل نظام سلامت کشور نیز استفاده کرد.

*بازاریابی بیماران خارجی و وظیفه قسمت IPD بیمارستان

یکی از مهمترین موارد در زمینه گردشگری سلامت، بازاریابی بیمار است. جلال نائلی، معاون اقتصادی و مسئول همکاری های بین المللی وزارت بهداشت در این زمینه به خبرنگار سلامت ایرنا گفت: در حال حاضر فهرست بیمارستان های دارای استاندارد IPD را به سفارتخانه های کشور اعلام کرده ایم و فهرست تسهیل گران مورد تایید را نیز اعلام خواهیم کرد. بر این اساس بیمار می داند که چه خدماتی را با چه قیمتی می تواند دریافت کند. بیمارستان هایی که این استاندارد را دارند، هزینه خدمات را نیز مشخص می کنند.

نائلی ادامه می دهد: وقتی کسی می خواهد خدمات گردشگری سلامت را دریافت کند، باید بداند خدمات را کجا و توسط چه کسی و با چه تجهیزاتی دریافت می کند.

بیمارستان هایی که توانایی جذب گردشگر سلامت را دارند، واحدی با عنوان IPD به عنوان پیشخوان ارتباط بیمارستان با بیمار خارجی ایجاد کردند. این واحد وظایفی مانند پاسخ گویی به بیماران چه از طریق تماس تلفنی و ایمیل و همچنین هماهنگی با پزشک معالج و واحدهای بیمارستان جهت تسهیل فرآیند تشخیص و درمان را بر عهده دارد. همچنین انجام برآورد هزینه تقریبی درمان و اعلام آن به بیمار قبل از سفر، ارتباط با ارجاع دهنده بیمار و تعامل بر اساس قرارداد معتبر، هماهنگی با بخش های پشتیبانی خارج از بیمارستان جهت خدمات مورد نیاز بیمار و همراهان او نیز از جمله وظایف واحد IPD بیمارستان است.

هاشم زاده، رئیس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت سال گذشته درباره اعطای این گواهینامه به بیمارستان ها گفته بود: تشدید نظارت ها و سختگیری در زمینه اعطای گواهینامه IPD به بیمارستان ها یکی از استراتژی های حوزه گردشگری سلامت وزارت بهداشت است. با تکیه بر مراجعه بیماران بین الملل به 9 دانشگاه علوم پزشکی پر طرفدار در کشور، 55 بیمارستان را مورد بازدید قرار دادیم و 20 مرکز درمانی و بیمارستان موفق به تمدید گواهینامه IPD برای پذیرش گردشگر سلامت شده و مابقی مراکز نیز در بازه زمانی مشخص، با فراهم کردن آیتم های مورد نیاز می توانند این گواهینامه را کسب یا تمدید کنند.

*خدمات پس از فروش سلامت

فارغ از ارائه خدمات سلامت، موضوع تضمین کیفیت و مراقبت پس از درمان نیز در حوزه گردشگری سلامت اهمیت دارد. زیرا فردی که برای دریافت خدمات درمانی به کشور دیگری سفر می کند، ممکن است به دو دلیل عدم وجود تکنولوژی مورد نیاز یا قیمت بالای خدمات در کشور خود، اقدام به سفر برای دریافت درمان کرده باشد. در نتیجه اگر تکنولوژی موجود در کشور مبدا وجود نداشته باشد، بیمار پس از بازگشت به کشور خود، ممکن است دچار مشکل شود یا اثرات درمانی انجام شده از بین برود.

نائلی، معاون اقتصادی و مسئول همکاری های بین المللی وزارت بهداشت در این رابطه به خبرنگار سلامت ایرنا گفت: مراقبت بعد از دریافت خدمات درمانی و پیگیری خدمات سلامت در گردشگری سلامت بسیار اهمیت دارد. البته قرار نیست از این بخش کسب درآمد کرد، بلکه این موضوع می تواند کیفیت خدمات را تضمین کند. وقتی بیمار در کشوری خدمات سلامت را دریافت می کند، باید پیگیری درمان نیز مشخص باشد. معمولا اگر خدمات پس از درمان خیلی پیچیده نباشد، بیمار این خدمات را در کشور خودش دریافت می کند و این درآمدی برای کشور ارائه دهنده خدمات ندارد، اما خدمات دریافت شده را تضمین و حفظ می کند.

با تمام این اوصاف به نظر می رسد بتوان روی گردشگری سلامت به عنوان صنعتی سودمند حساب کرد. صنعتی که علاوه بر پتانسیل های گردشگری، می تواند منجر به ارتقای کیفیت بیمارستان ها و خدمات سلامت و البته توسعه اماکن گردشگری شود. زیرا بیمارستان ها و مراکز درمانی مجبور می شوند برای رسیدن به درجه بالای کیفیت برای جذب گردشگر سلامت، علاوه بر هتلینگ، به ارتقای کیفیت خدمات و اعتباربخشی خدمات خود هم توجه ویژه کنند. از طرفی نباید سودمندی این صنعت، منجر به ارائه خدمات ضعیف درمانی و اقامتی به گردشگران سلامت شود، زیرا آبروی نظام سلامت و البته گردشگری کشور نیز در این زمینه دخیل است.

گردشگری سلامت یکی از مسیرهای رقابت در کشورهای در حال توسعه است که تدوین آیین نامه اجرایی آن را باید گامی سازمان یافته برای از دست ندادن این بازار در کشور محسوب کرد. هرچند این کار نیازمند اقدام مناسب بین بخشی میان وزارت بهداشت، وزارت امور خارجه، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سایر موارد دخیل است، اما باید به این چشمه نگاهی ویژه داشت و توانمندی نظام سلامت ایران را با استفاده از روش های مناسب به کشورهای همسایه معرفی کرد تا از این قافله عقب نماند و زمین بازی را به رقبا واگذار نکرد. ایرنا