به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، بر اساس داده‌های رسمی هر ایرانی به‌طور متوسط ۶ دندان پوسیده دارد و در کودکان ۵ تا ۶ ساله، ۸۰ درصد حداقل ۵ دندان پوسیده یا کشیده‌شده دارند و در گروه سنی بالای ۶۵ سال، بیش از ۵۵ درصد کاملاً بی‌دندان‌اند.

آمارهایی نگران‌کننده که از عمق یک بحران در حوزه سلامت دهان و دندان خبر می‌دهد، بحرانی که برخلاف تصور عمومی، تنها مسئله‌ای زیبایی‌شناختی نیست بلکه با تهدیدهایی جدی برای سلامت قلب، گوارش، کلیه‌ها، ریه‌ها و روان افراد همراه است.

طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۴۰۲، خدمات دندانپزشکی دومین عامل بزرگ پرداخت مستقیم از جیب مردم در حوزه سلامت با سهم ۲۱.۱۴ درصدی بعد از دارو بوده‌ است و این یعنی میلیون‌ها نفر در کشور تنها زمانی سراغ دندان‌پزشک می‌روند که بحران غیرقابل‌تحمل شده است.

اما ریشه این بحران کجاست و چرا نظام سلامت در این حوزه ناکارآمد شده و راه برون‌رفت چیست؟

منصور علیمردانی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با اشاره به شکاف عمیق میان هزینه‌های خدمات و توان مالی مردم گفت: ماجرا فقط به گرانی مواد مصرفی محدود نمی‌شود، مشکل اصلی نبود تناسب میان درآمد مردم و هزینه‌های خدمات درمانی و دندانپزشکی است و سال‌ها است که درآمد مردم رشد نکرده اما هزینه‌های زندگی از خوراک و اجاره مسکن گرفته تا درمان و به‌ویژه دندانپزشکی به‌شدت افزایش یافته است.

وی با اشاره به اینکه عدم توان مردم در پرداخت هزینه‌ها آن‌ها را از چرخه سلامت دهان حذف کرده است افزود: شاید درآمد یک دندانپزشک متخصص برای خودش کافی باشد اما مشکل اینجاست که قدرت خرید اقشار مختلف جامعه به‌شدت پایین نگه داشته شده و وقتی مردم توان پرداخت هزینه‌های ابتدایی مثل ترمیم، عصب‌کشی یا حتی کشیدن ساده دندان را ندارند عملاً از چرخه سلامت دهان خارج می‌شوند و این فاجعه است.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس اداکمه داد: حتی مراکز دولتی نیز که قرار بود تکیه‌گاه طبقات محروم باشند دیگر کارکرد سابق خود را ندارند و مردم باید برخی اقلام را از بیرون تهیه کنند، این یعنی خدمات درمانی دولتی هم دیگر ارزان و در دسترس نیست و وقتی عدالت درمانی از بین برود مردم یا به بی‌تفاوتی می‌رسند یا به درمان دیرهنگام.

وی با یادآوری اینکه عدم برنامه‌ریزی در سطح کلان برای سلامت دهان باعث شده سیاست‌گذاری‌ها بیشتر از جنس واکنش به بحران باشد تا پیشگیری گفت: متأسفانه تاکنون در کمیسیون بهداشت مجلس فرصت بررسی مباحث دندانپزشکی پیش نیامده البته بررسی این مهم را به کمیسیون پیشنهاد خواهم داد و یکی از اولویت‌های کمیسیون این است که برای سال ۱۴۰۵ در لایحه بودجه، سهم مشخصی برای پیشگیری و آموزش در این حوزه در نظر بگیرد.

علیمردانی در ادامه گفت: راه‌حل نه در افزایش مراکز درمانی بلکه در بازسازی ساختار بهداشت دهان است و باید بهداشت‌کاران دهان و دندان را در شبکه بهداشت مستقر کنیم زیرا این افراد می‌توانند در مراکز جامع سلامت کارهایی مثل آموزش، مراقبت‌های دوران بارداری، غربالگری دانش‌آموزان، ترمیم‌های سطحی و کشیدن دندان‌های پوسیده را انجام دهند.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با ارائه یک مدل محاسباتی اثربخشی این رویکرد را توضیح می‌دهد: فرض کنیم ۱۵۰۰ بهداشت‌کار اضافه کنیم و هر کدام در سال فقط ۳۰۰ خدمت انجام دهند، این یعنی ۴۵۰ هزار خدمت دندانپزشکی ابتدایی در سال. یا اگر هر کدام روزانه دو خدمت انجام دهند ما به حجم عظیمی از مداخلات زودهنگام می‌رسیم که جلوی پوسیدگی از دست رفتن دندان و هزینه‌های سنگین را می‌گیرد. این‌ها هزینه نیست بلکه سرمایه‌گذاری است.

جمالیان نیز با انتقاد از وضعیت تعرفه‌گذاری و نبود نظارت تخصصی در دانشگاه‌های علوم پزشکی گفت: دندانپزشکی حوزه‌ای کاملاً تخصصی است اما در ادارات نظارت بر درمان کارشناسان دندان‌پزشکی نداریم و نتیجه این می‌شود که تعرفه‌ها رعایت نمی‌شوند و در عمل خدماتی مانند عصب‌کشی یا ترمیم ساده برای بخشی از جامعه به خدمات لوکس تبدیل شده است.

علیمردانی در پایان با ارائه یک مقایسه کلان گفت: تغییر نگاه از درمان‌محوری به پیشگیری‌محوری یک ضرورت است و اگر فقط ۱۰ درصد مردم کشور در سال به دندانپزشک مراجعه کنند یعنی حدود ۸ میلیون نفر  و هزینه متوسط هر خدمت را ۵ میلیون تومان در نظر بگیریم بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان فقط برای درمان نیاز داریم این در حالی است که اگر همین عدد یا حتی کمتر را صرف پیشگیری کنیم نتایج به‌مراتب بهتری می‌گیریم.

مسئله سلامت دهان و دندان دیگر صرفاً موضوعی بهداشتی یا زیبایی نیست بلکه به طور مستقیم با سلامت عمومی و کیفیت زندگی مردم در ارتباط است و پوسیدگی و از دست رفتن دندان‌ها می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های قلبی، گوارشی، کلیوی و حتی مشکلات روانی شود و هزینه‌های هنگفتی را بر دوش نظام سلامت و خانواده‌ها تحمیل کند.

جمالیان گفت: باید در بودجه سال ۱۴۰۵ سهم مشخص و عملیاتی برای حوزه سلامت دهان و دندان اختصاص یابد و جلسات مشترکی با مسئولان وزارت بهداشت برای توجه به اختصاص منابع در بودجه برگزار شود.

علیمردانی نیز با اشاره به ضرورت تغییر رویکرد گفت: باید نگاه‌مان را از درمان‌محوری به پیشگیری‌محوری تغییر دهیم و استقرار بهداشت‌کاران دهان در مراکز جامع سلامت می‌تواند نقطه شروع این تحول باشد.

در نهایت اگر سیاست‌گذاران و نهادهای مرتبط به این موضوع توجه ویژه نکنند هزینه‌های درمانی سرسام‌آور، نابرابری در دسترسی به خدمات و کاهش کیفیت زندگی سال به سال افزایش خواهد یافت.

تنها راه نجات و ترمیم دندان های پوسیده تغییر نگاه، همکاری چندجانبه، تخصیص بودجه هدفمند و حرکت به سمت نظام مراقبت پیشگیرانه از هزینه‌های فردی به سرمایه‌گذاری ملی است، حرکتی که باید از امروز آغاز شود تا فردا دیر نباشد. خبرگزاری خانه ملت