به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، در حالی که بارداری باید تجربه‌ای مثبت و خوشایند برای همه زنان باشد اما هنوز برای میلیون‌ها زن باردار در سراسر جهان که به مراقبت‌های با کیفیت بالا دسترسی ندارند تجربه‌ای بسیار خطرناک است. به طوری که در هر ۲ دقیقه یک زن در جهان در دوران بارداری یا در زمان زایمان می‌میرد.

شاخص مرگ و میر مادران باردار در دنیا ۲۰۰ مرگ در هر تولد زنده است، اما خیلی از کشورها هنوز نتوانسته‌اند به این آمار نزدیک شوند. مثلا در افغانستان میزان مرگ و میر مادران باردار ۶۲۰ از هر ۱۰۰ هزار تولد زنده است. حتی کشوری مثل آمریکا بالاترین میزان مرگ و میر مادران باردار را در بین کشورهای پردرآمد دارد ۲۲ مرگ در هر ۱۰۰ هزار تولد نوزاد زنده. در این میان ایران جزو ۵ کشور برتر دنیا در سرعت کاهش مرگ و میر مادران باردار در حین زایمان است. موضوعی که تحسین سازمان ملل متحد را برانگیخته است.

نماینده صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در ایران چند روز پیش در روز جهانی ماما گفت: نرخ مرگ مادران در ایران از ۴۳ مرگ در هر ۱۰۰ هزار تولد زنده در سال ۲۰۰۰ به ۱۶ مورد مرگ در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است، آماری که کاهش ۶۳ درصدی مرگ این مادران را نشان می‌دهد.

علت اصلی نیمی از مرگ‌ها

مرگ و میر مادران به مرگ و میر ناشی از عوارض بارداری یا زایمان اشاره دارد. به گفته نماینده صندوق جمعیت سازمان ملل متحد درحال‌حاضر مراقبت ناکافی علت اصلی نیمی از موارد مرگ مادران باردار است.

هرچند میزان مرگ و میر مادران باردار در جهان طی ۲۰ سال اخیر کاهش داشته یا روند ثابتی بوده اما در برخی دورافتاده‌ترین مناطق جهان کشورهای فقیر و محروم، کشورهای آسیب‌دیده از جنگ و حتی برخی کشورهای توسعه‌یافته و پردرآمد همچنان آمار بالا است. این در حالی‌ است که کاهش مرگ و میر مادران از تعهدات ملی و بین‌المللی است و یکی از شاخص‌های مهم پیشرفت کشورها محسوب می‌شود.

اعظم السادات موسوی متخصص زنان و زایمان و رئیس سابق انجمن زنان، زایمان و مامایی ایران در این خصوص گفت: هر عاملی که منجر به مرگ مادران باردار در دوره بارداری، روز زایمان یا بعد از زایمان شود و ارتباط مستقیمی با بارداری زن داشته باشد جزو عوامل مرگ و میر مادران محسوب می‌شود. این شاخص آن قدر مهم است که از نظر سازمان‌های جهانی یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی هر کشوری است. این آمار تا حدی اهمیت دارد که هر سال توسط سازمان‌های بین‌المللی و در همه کشورها رصد می‌شود.

عوامل کاهش این آمار

آمارها می‌گویند که ایران در ۴۰ سال گذشته در میزان مرگ و میر مادر باردار کاهش ۱۰ برابری داشته و از عدد بالای ۲۰۰ مرگ در ۱۰۰ هزار تولد به ۱۶ مرگ در هر ۱۰۰ هزار تولد زنده رسیده است. اما چه عواملی منجر به کاهش ۶۳ درصدی آمار مرگ مادران باردار در کشور ما شده و ایران را یک پله بالاتر از کشور پردرآمدی مثل آمریکا قرار داده است؟

موسوی در این خصوص گفت: عوامل متعددی در کاهش مرگ مادران باردار تاثیر دارد که مهم‌ترین آنها رشد زیرساخت‌ها، توسعه امکانات بهداشتی، رشد اقتصادی، توسعه حمل و نقل جاده‌ای و افزایش سطح آگاهی زنان در هر جامعه‌ای است.۴ دلیل اصلی مرگ مادران ایران، توسعه خانه‌های بهداشت، افزایش تعداد ماماها و متخصصین زنان، توسعه بیمارستان‌های مراقبت از مادران باردار، بهبود تغذیه مادران، تشخیص به‌موقع حاملگی‌های پرخطر، برگزاری کنگره‌های بین‌المللی با موضوع مرگ مادران باردار با حضور متخصصین و نیز تشکیل کمیته بررسی مرگ و میر مادران در وزارت بهداشت از مهم‌ترین عوامل کاهش نرخ مرگ مادران باردار در ایران هستند.

وی اضافه کرد: آمار مرگ مادران باردار در اوایل انقلاب ۲۲۰ مورد در هر ۱۰۰ هزار زایمان بود اما الان به ۱۶ مورد در هر ۱۰۰ هزار زایمان رسیده است. این آمار مربوط به سراسر ایران است و مناطق محروم و کم‌برخوردار هم در آن حساب شده‌اند.

۶ عامل مهم و حیاتی

رئیس سابق انجمن زنان، زایمان و مامایی ایران در خصوص همه عوامل موثر در کاهش مرگ و میر مادران باردار در کشور گفت: تاسیس و توسعه خانه‌های بهداشت یکی از بهترین اتفاقاتِ چند دهه اخیر در ایران که در کاهش آمار مرگ مادران باردار نقش داشت، ایجاد و توسعه خانه‌های بهداشت در سراسر کشور به خصوص در روستاها بود. هر زن باردار در خانه‌ بهداشت محل زندگی پرونده خاصی داشت که توسط مراقبین بهداشت که عمدتا ماما بودند یا فوق دیپلم مامایی داشتند کنترل می‌شدند. یعنی اگر ماما عوامل پرخطری مثل فشار خون بالا، حاملگی پرخطر و بیماری‌های زمینه‌ای را در زن باردار تشخیص می‌داد، او را به مرکز بالاتر ارجاع می‌داد تا از او مراقبت ویژه شود.

وی افزود: عامل دوم تربیت ماماها و متخصصین زنان بود، ۴۰ سال پیش خیلی از مناطق کشور محروم از مراقبین بهداشت مثل ماما و متخصص زنان بودند و یک سری پزشکان خارجی مثل پزشکان هندی در این مناطق فعال بودند. اما با توسعه دانشگاه‌ها و تربیت نیروهای متخصص تقریبا تمام نقاط کشور الان از نیروهای متخصص بهره‌مندند و درنتیجه مادران باردار از مراقبت‌های بهداشتیِ بهتری بهره می‌گیرند.

موسوی ادامه داد: توسعه بیمارستان‌های مراقبت از مادران باردار یکی دیگر از عوامل مهم و حیاتی بود، در ایران هم بیمارستان‌های دولتی و هم بیمارستان‌های خصوصی توسعه پیدا کردند و بنابراین ظرفیت پذیرش مادران باردار بالا رفت. درضمن عواملی که بتواند مادر باردار را بهتر کنترل کند - مثل اتاق‌های زایمان مجهز به وسایل مانیتورینگ حین زایمان توسعه پیدا کرد و خصوصا در دهه اخیر وضعیت بهتر شد.

رئیس سابق انجمن زنان، زایمان و مامایی ایران ادامه داد: مورد بعدی شناخت حاملگی‌های پرخطر بود، در دهه‌های اخیر به این نکته خیلی توجه می‌شود و مادران باردار پرخطر خیلی زود به مراکز ارجاعی سطح ۳ ارجاع داده می‌شوند. فشار خون بالا، دیابت، بیماری‌های قلبی، وزن بالا، وزن کم، حاملگی‌های چندقلویی و زایمان از طریق آی‌وی‌اف جزو حاملگی‌های پرخطر محسوب می‌شوند.

وی افزود: اتفاق خوبی که در این سال‌ها رخ داد ایجاد سیستم ارجاع در کشور بود. قبلا اگر پزشک یک مادر پرخطر داشت نمی‌دانست با او چه کند. اما ایجاد سیستم ارجاع کمک کرده که پزشک در هر نقطه‌ای از کشور می‌داند که برای بیمار پرخطرش با کجا تماس بگیرد. بعد هم سیستم ارجاع تلفن می‌زند و آمبولانس حاضر می‌شود و بیمار را به مرکز درمانی مورد نظر می‌رساند. پزشکانی هم که در مناطق محروم کار می‌کنند در صورت مواجهه با مادران باردار پرخطر تلفن‌هایی در اختیارشان است که می‌توانند از مراکز دانشگاهی و استادان دانشگاه مشاوره بگیرند.

موسوی اضافه کرد: رشد سطح علمی متخصصان، این مورد با برگزاری کنگره‌های مرتب بین‌المللی و ورکشاپ‌های متعدد رخ داده است.

رئیس سابق انجمن زنان، زایمان و مامایی ایران گفت: عامل بعدی تشکیل کمیته بررسی علت مرگ و میر مادران باردار است، در هر بیمارستان یک کمیته مرگ و میر بیمارستانی وجود دارد که علت مرگ مادر باردار را بررسی می‌کند و پرونده آن را به اداره مادران وزارت بهداشت ارسال می‌کند. در اداره مادران وزارت بهداشت هم یک کمیته بررسی مرگ و میر مادران وجود دارد که مرگ و میر مادران باردار در سراسر ایران را به طور دقیق علت‌یابی می‌کند، آمارگیری دقیق می‌کند و بر این اساس برای توسعه تجهیزات و همچنین آموزش نیروی انسانی اقدام می‌کند.

وی افزود: مثلا در چند سال اخیر مشخص شده که مهم‌ترین علت مرگ مادران باردار در ایران خون‌ریزی، عفونت‌ها، فشار خون حاملگی و بیماری‌های زمینه‌ای به خصوص بیماری‌های قلبیِ ناشناخته‌اند. یعنی خود بیمار نمی‌داند که بیمار است و به عنوان فرد سالم مراجعه می‌کند و تشخیص دیررس داده می‌شود. این تشخیص‌ها و بررسی‌ها کار کمیته بررسی مرگ و میر مادران باردار است که خروجی خوب آن، رسیدن به شاخص ۱۸ مرگ در هر ۱۰۰ هزار است.

موسوی در پایان اضافه کرد: همه فاکتورهایی که در خصوص کاهش مرگ و میر مادران باردار ذکر شد اهمیت بسیار زیادی دارند اما ما برای این که روی شاخص ۱۶ در ۱۰۰ هزار مرگ مادران باردار بمانیم هنوز راه دشواری در پیش داریم. البته آمار فعلی ما با آمارهای کشورهای توسعه‌یافته مثل کشورهای اروپایی مطابقت دارد ولی هدف‌گذاری ما ۱۶ در ۱۰۰ هزار مورد است که علی‌رغم تلاش‌های بسیار زیاد در ۵ سال اخیر، هنوز موفق نشده‌ایم به آن برسیم و امیدوارم مسئولین در این زمینه تلاش جدی خود را ادامه دهند. همشهری آنلاین