کمبود دارو اتفاقی است که در سطح تمام کشورها رخ می‌دهد و طبیعتا احتیاج به برنامه‌ریزی و پیش‌بینی دارد. در حال حاضر نیز قاعدتا ما کمبودهایی را در سطح کشور داریم اما یک نکته خیلی مهم این است که هرچه بر طبل کمبود بکوبیم، نگرانی و عمق دغدغه بیشتر می‌شود. کمااینکه هرچه مردم نگران‌تر شوند، استرس و اضطراب کسی که داروهای روتین تهیه می‌کند، افزایش یافته و تصمیم می‌گیرد به جای ذخیره یک ماه، برای شش ماه آینده خود ذخیره داشته باشد و همین مساله شرایط را تشدید می‌کند. بنابراین رسانه، در درجه اول باید مانند همه جای دنیا به این مساله از یک زاویه دیگر نگاه کند. آنچه مسلم است اینکه باید این شرایط را مدیریت کرد. 

اگرچه در سازمان غدا و دارو می‌بایست پیش‌بینی‌هایی انجام می‌شد اما واقعیت این است که ما به مدت دو سال با کرونا مواجهه داشتیم که شکل درمان را تغییر داده و تمام تمرکز بخش درمان را به خود معطوف کرده بود. در حال حاضر یک مقدار بخش‌های دیگر هم فعال‌تر شدند و طبیعی است. همچنین تغییر فصل و نوع بیماری‌ها نیز مزید برعلت شده و تمام اینها در همه جا قابل پیش‌بینی و برنامه‌‌ریزی است که با تدابیری که دوستان کردند، به نتیجه مطلوب می‌رسد و از این بحران هم عبور خواهیم کرد.

نکته‌ای را که باید مدنظر قرار دهید این است که مرجع آماری را که ارائه می‌کنید، مورد ابهام یا سوال نباشد. اما به طور کلی هر منطقه‌ تهران یا هر استانی، بسته به نوع پزشک و تخصص او، شرایط و کمبودها حتی در مورد داروهای عمومی تفاوت می‌کند و این نوع کمبودها را نمی‌توان تعمیم داد. ممکن است کمبود ماده حاجب در داروخانه‌ای که کنار یک مرکز MRI واقع شده، خیلی مشهود باشد اما مثلا ماده حاجب برای یک داروخانه‌ دیگر اهمیتی ندارد و مورد نیاز نیست. یا ممکن است که بیشتر نسخه‌های یک داروخانه حاوی آنتی‌بیوتیک باشد و طبیعی است که این مرکز با کسری آنتی‌بیوتیک مواجه شود. لذا با توجه به مدیریت منطقه‌ای و استانی، کمبودها و ضریب آن با هم متفاوت است و نمی‌توان یک عدد ثابت را به آن اختصاص داد و باید در مورد بحث کمبود، با احتیاط صحبت کرد. 

لذا به‌عنوان راهکار برای برون‌رفت از این شرایط، باید توجه کنید که در این مورد، هرچقدر دغدغه و نگرانی ایجاد شود، کار سخت‌تر می‌شود. بنابراین باید تا جایی که ممکن است همکاری و همراهی مردم را چه با همکاران ما در بخش درمان و چه در وزارت بهداشت داشته باشیم تا بتوانیم از این بحران عبور کنیم.

در ابتدا اجازه دهید که این اصطلاح را اصلاح کنم، کمااینکه ما چیزی به اسم گرانی دارو نداریم. واقعیت این است که قیمت دارو به سمت واقعی شدن پیش رفته و همانطور که مستحضر هستید در طرح دارویار ارز ۴۲۰۰ تومانی دارو حذف شده و به انتهای زنجیره یعنی به مصرف کننده نهایی رسیده که قرار است از طریق بیمه‌ها پرداخت شود. این حذف ارز ترجیحی طبیعتا قیمت دارو را مثل خیلی از کالاهای دیگر تغییر خواهد داد، اما واقعیت این است که صنعت ما بابت تدارک دارو و بعد اورهال کردن دستگاه‌ها دچار یک معضل بود. در حالی که صنعت دارو در حال حاضر در ایران جزء صنایعی است که فعالیت خوبی داشته و بعد از انقلاب بیش از ۴۰ سال است که توانستند آن را سرپا نگهدارند. مدتی طرح ژنریک را اجرایی کردند، بعد برندها وارد شدند. در کل صنعت پویایی بوده و اگر این تغییر اتفاق نمی‌افتاد، یک مقدار برای آینده این صنعت خطرناک بود. طبیعی است که این واقعی شدن قیمت‌ها قسمتی از سناریو و تدابیری است که اقتصاددانان برای وضعیت اقتصادی دارو دیدند که راه گریزی هم نداشته است. 

شاید بهتر باشد پاسخ این سوال را همکاران من در سازمان غذا و دارو که دسترسی بیشتری روی آمار و اعداد دارند، بدهند، اما تقریبا اغلب داروها با نسبت‌های مختلف جزء این طرح بودند. واقعیت این است که قسمت عمده تغییرات قیمت‌ها مربوط به ماده موثره بود که از ارز ۴۲۰۰ تومانی استفاده می‌کرد. حالا این ماده موثره در بعضی از داروها سهم بیشتری داشته و طبیعتا تغییر قیمت آن بیشتر خود را نشان داده و بعضی‌ها کمتر بوده و این تغییر خیلی به چشم نیامده است. 

طرح دارویار یک طرح تقریبا ضربتی و فوری بود که با تدابیر دوستان سازمان غذا و دارو اجرا شد. درخصوص این طرح نگرانی‌هایی از بابت پولی که قرار بوده سازمان برنامه و بودجه ناشی از حذف ارز به مصرف کننده نهایی بپردازد، وجود دارد. من شنیدم که آقای دکتر غفاری در تامین اجتماعی نیز مقداری از بابت تامین این بودجه و پرداخت مبغلی که قرار بوده دولت به تامین اجتماعی بپردازد ابراز نگرانی کرده بودند. البته این یک زنگ خطر است اما اینکه آیا طرح دارویار در بحث کمبود دارو نقشی داشته یا خیر؟ واقعیت این است که بعضا در صنعت گفته می‌شود که بعضی اقلام را به خاطر اینکه صرفه اقتصادی تولید نداشته، تولید نکردند یا برنامه ریزی تولید برای آن انجام نداده بودند. گویا در این خصوص برخوردی هم صورت گرفته و دوستان در سازمان غذا و دارو پیگیر این موضوع هم هستند ولی واقعیت این است که شاید بهتر بود پیش‌بینی این کمبودها را از مدت‌ها قبل از شروع فصل پاییز و زمستان انجام می‌دادند. شاید معضل کمبود آنتی‌بیوتیک را می‌شد تخمین زد اما کرونا هم در دو سال اوج خود، نوع تجویزهای پزشکان ما را تغییر داده بود که لازم بود پیش‌بینی آن هم انجام شود.

این اتفاقات همیشه و در هر شرایطی ممکن است که اتفاق بیفتد اما آن کمکی که رسانه می‌تواند بکند، این است که در عین مطالبه‌گری اذهان عمومی را که خیلی نسبت به این مسائل حساس هستند، نگران نکنیم. کمااینکه من در سطح عرضه به وضوح می‌بینم که خیلی از بیماران مراجعه می‌کنند و نگران هستند. با وجود اینکه دارو موجود است، اما می‌گوید که فلان دارو را به اندازه مصرف یک سال می‌خواهم که این مسائل انسان را نگران می‌کند.