معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه در سال آبی ۱۴۰۳ مجموعا ۲۳ درصد نسبت به سال گذشته بارندگی در کل کشور کمتر شده است گفت: در برخی از مناطق کشور بارندگی‌ها حتی تا ۸۰ درصد نیز کمتر شده است. تداوم خشکسالی باعث شده بخش زیادی از کشور مستعد ایجاد طوفان‌های گرد و غباری شود، یعنی در مناطقی که با وزش ۱۰ تا ۲۰ کیلومتر بر ساعت هیچ اتفاق و آلودگی رخ نمی‌داد امروز در همین مناطق با وزش کمترین بادی ذرات معلق وارد جریان هوا شده و مناطق اطراف را درگیر می‌کنند.

وی افزود: پدیده‌ای که در هفته‌های اخیر در شهرهای تهران، کرج و استان‌های دیگر با آن مواجه هستیم بحث طوفان‌های گرد و غباری است افزود: این مسئله مربوط به امسال نیست و در سال‌های گذشته نیز با آن حتی شدیدتر هم روبه‌رو بوده‌ایم، عمدتا در تابستان و در ایران پدیده گرد و غبار وجود دارد، پدیده گرد و غبار در مناطق جنوبی خصوصا جنوب شرقی کشور مثل سیستان و بلوچستان، زابل و زاهدان به دلیل خشکسالی و خشک شدن تالاب هامون بسیار شدیدتر است، افزایش پدیده گرد و غبار در تابستان ایران پدیده جدیدی نسیت اما جنس این ذرات با زمستان متفاوت است.

معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح کرد: ذرات کوچکتر گرد و غبار حتی می‌توانند وارد ریه شده و انتقال اکسیژن به خون را هم مختل کنند، ایران سال‌هاست که با پدید خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند، وزش‌ باد، افزایش غلظت ذارت معلق را در پی دارد که کاهش میدان دید و اثر واضح آن بر سلامت از پیامدهای آن است. روزانه ۳۳۰ میلیون نفر از مردم دنیا با طوفان‌های گرد و غباری روبه‌رو هستند و این ذرات معلق می‌توانند هزاران کیلومتر از جایی به جای دیگر منتقل شوند.

وی با بیان اینکه ذرات معلق تا ۲۰ هزار کیلومتر هم قابلیت جابه‌جایی دارند خاطرنشان کرد: بسیاری از این ذرات از مناطق و کشورهای دیگر مثل عراق، سوریه و بخش‌های جنوبی عربستان وارد کشور می‌شوند، ذرات معلق و طوفان‌های گرد و غبار هفته‌های اخیر عمدتا منشا داخلی داشته‌اند.

شاهسونی در خصوص ایستگاه‌های سنجش هوا در سطح دنیا و کشور نیز توضیحاتی داد و گفت: ترکیب و جنس ذرات اندازه‌گیری نمی‌شود ولی طبق مطالعات دانشگاه‌های کشور ترکیبات طوفان‌های گرد وغبار عمدتا سیلیس و آهن هستند و بخش بسیار کمی هم فلزات سنگین و سرب هستند که غلظت آن هم بسیار ناچیز است، فلزات سنگین موجود در هوا که ناشی از گرد و غبار است بیشتر از ۱۰ میکرون هستند، این ذرات عمدتا ذرات معدنی هستند و به هیچ عنوان امکان ورود به سیستم تنفسی را ندارند ضمن اینکه امکان وجود فلز آرسنیک در هوا بسیار کم است.

شاهسونی در خصوص شایعاتی در فضای مجازی مبنی بر آلوده بودن ذرات ناشی از طوفان‌های گرد و غبار به آرسنیک و یا سیانور توضیح داد: از ابتدای تیرماه سال جاری تا ۱۹ تیرماه دو روز خیلی ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۰ روز هم هوای ناسالم برای تمامی گروه‌ها به لحاظ آلودگی هوا داشته‌ایم و این موضوع در مقایسه با سال‌های گذشته افزایش داشته است.

معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اضافه کرد: مطالعات در بازه ۱۰ ساله در شهر تهران گواه این موضوع است که یک درصد از روزهای سال در معرض هوای خوب و پاک بوده و میانگین کشوری ۱۵ درصد است. ۶۶ درصد از روزهای سال در تهران در محدوده هوای قابل قبول است و این عدد برای گروه‌های حساس ۲۹ درصد ناسالم و میانگین کشوری عدد ۱۷ درصد است.

وی افزود: ۶۷ درصد از روزهای سال در تهران هوای مناسب و قابل قبول دارد و تقریبا ۳۳ درصد از روزها ناسالم برای گروه‌های حساس گزارش شده است، تهران کلان شهری با جمعیت بالاست، گروه‌های حساس و جمعیت قابل توجه زنان باردار و کودکان، سالمندان، افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی هستند که تقریبا ۳۰ درصد افراد جامعه را تشکیل می‌دهند. بنابراین باید تدابیری اندیشید که روند افزایشی روزهای ناسالم حتی در کلان‌شهرها کاهش یابد.

معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی زنان باردار را از دیگر گروه‌های آسیب‌پذیر در مواجه با آلودگی هوا دانست و ادامه داد: آلودگی هوا می‌تواند منجر به زایمان‌های زودرس، کاهش تولد و مرده‌زایی شود به شکلی که این آلودگی از طریق بند ناف وارد بدن جنین می‌شود، بنابراین اثر آلودگی هوا خصوصا در سه ماهه اول و سوم بارداری بر سلامت زنان باردار و نوزاد وارد می‌شود.

وی تاکید کرد: در روزهای آلوده کمتر در هوای آزاد باشید و در و پنجره‌ها را ببندید. در فضای بسته فعالیت بدنی کمتر است، هرچه فعالیت بدنی کمتری داشته باشید بنابراین هوای کمتری هم وارد ریه‌ها می‌شود ضمن اینکه رسوب ذرات کمتر خواهد شد، استفاده از دستگاه‌های تصفیه هوای استاندارد در منزل راهکار مناسبی برای کاهش مضرات آلودگی و غلظت آلاینده‌های هوا است، مهم‌ترین نکته این است که آلودگی در منبع و منشا، در مسیر انتشار و گیرنده‌ها کنترل شود، دستگاه‌های تصفیه هوا وسیله‌ای برای کنترل کیفیت هوا در مسیر آخر است. پدیده بیابان‌زدایی می‌تواند منجر به کاهش مضرات آلودگی هوا شود.

شاهسونی در خصوص استفاده دستگاه‌های تصفیه هوا نیز توضیح داد: باید این دستگاه‌ها استانداردهای لازم را داشته باشد ضمن اینکه دستگاه‌های فاقد استاندارد علاوه بر اینکه تاثیری بر افزایش کیفیت هوا ندارند می‌توانند باعث افزایش مضرات آلاینده‌ها شوند، این دستگاه‌ها بر مبنای مساحت و حجم فضای محیط تهیه و استفاده شود، اگر هدف کاهش غلظت ذرات آلوده در هوا باشد این دستگاه‌ها باید به فیلترهای استاندارد مجهز و مورد تایید باشد و اینکه برخی دستگاه‌ها غلظت رسوبات را تغییر داده و این موضوع به مراتب مشکلات بیشتری ایجاد خواهد کرد.

معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به افراد عادی که مشکل یا بیماری زمینه‌ای هم ندارند توصیه کرد: در روزهای هشدار هوای ناسالم سعی کنید در موارد غیرضروری از منزل خارج نشوید، موقع تردد در هوای باز حتما از ماسک خصوصا ماسک N۹۵ استفاده کنید «این ماسک‌ها تا ۹۵ درصد از ورود ذرات خطرناک و ریز به بدن پیشگیری می‌کند» حتی ماسک‌های طبی و جراحی هم کمک کننده است، ماسک باید به درستی بر روی صورت قرار گیرد و یا در صورت ضرورت از دو ماسک استفاده کرد.

وی در خصوص افرادی که از عینک استفاده می‌کنند نیز اظهار کرد: هر زمان که شیشه عینک بخار کرد مجددا ماسک را تنظیم کنید، چون در این حالت ماسک به درستی روی صورتتان قرار نگرفته است، در روزهای هشدار هوای ناسالم در هر شرایط جسمی که هستید اگر حضورتان در فضای باز ضرورت دارد از انجام فعالیت‌های سنگین خصوصا ورزش بپرهیزید و بیشتر مایعات بنوشید.

شاهسونی استفاده از امگا۳، ویتامین سی و سبزیجات در روزهایی که هوا آلوده است را توصیه کرد و گفت: تاثیر سبزیجات خصوصا ویتامین سی در دفع سموم ثابت شده است.

وی در خصوص موارد اورژانسی مراجعه به پزشک در روزهایی که هوا آلوده است نیز افزود: افرادی که بیماری‌های‌ زمینه‌ای دارند به هیچ عنوان در فضای باز تردد نکنند، در صورت مصرف دارو حتما داروهای خود را به‌همراه داشته باشند خصوصا افرادی که از اسپری استفاده می‌کنند ضمن اینکه تنگی نفس و سرگیجه‌ها نشان دهنده تاثیر آلاینده است، کولرهای آبی هوای آلوده بیرون را وارد فضای داخل محیط می‌کند، در روزهای طوفانی، در اطراف کولرهای آبی از محافظ‌های سلولوزی و نانو استفاده کنید تا مانع از ورود ذرات گرد و غبار کند.

 بنابر اعلام وزارت بهداشت شاهسونی در پایان اضافه کرد: به رانندگان نیز توصیه می شود در روزهای آلوده، گردش کولر را در وضعیت چرخش داخلی تنظیم کنید، اگر میدان دید به کمتر از ۱۰۰ متر کاهش پیدا کرد رانندگی نکنید، ۹۹ درصد مردم دنیا در مناطقی زندگی می‌کنند که آلودگی هوا وجود دارد. همچنین به طور مثال در کشور ما ۱۳ میلیون موتورسیکلت وجود دارد و کمتراز یک دهم درصد از آنها معاینه فنی دارند. بنابراین تا همکاری و اراده بین مسئولان و مردم نباشد این مشکل برطرف نخواهد شد ضمن اینکه اخذ سیاست‌های کاربردی، برنامه‌ریزی مناسب و اقدام به‌موقع برای کاهش آلودگی هوا بسیار موثر است.